Strona główna » Podróże » Tajemnicza Bania, kapliczkowy trakt i miodowy zakątek – poznaj gminę Jaśliska

Tajemnicza Bania, kapliczkowy trakt i miodowy zakątek – poznaj gminę Jaśliska

Danuta Walter - Urych 28 kwietnia 2020

Jaśliska zatopione w uroczym i spokojnym zakątku Beskidu Niskiego, tuż u progu Bieszczad, wraz z okolicznymi wioskami stwarzają idealny klimat do spokojnego wypoczynku w otoczeniu nieskażonej natury.

Chociaż historia srogo obeszła się z tym zakątkiem Polski, bogactwo przyrody i pamięć zamierzchłych czasów stwarzają niezwykłe miejsce, idealne dla osób lubiących aktywny wypoczynek w niezatłoczonej okolicy.

W Jaśliskach życie toczy się swoim rytmem

Losy fortuny

Gmina Jaśliska jest idealnym miejscem dla osób ceniących sobie wypoczynek w otoczeniu przyrody, z dala od tłumów i hałasu, a jednocześnie w cieniu wieloletniej, bardzo burzliwej historii.

To właśnie przez królewskie miasto Jaśliska prowadził winny szlak handlowy z Węgier, a wokół niego – niczym wokół satelity – powstawały liczne wioski i osady.

Dzisiejsze Jaśliska nie przypominają bogatego miasta (raczej powodują nostalgiczne westchnienia za minionymi czasami), a większość dawnych, tętniących życiem wiosek została „wchłonięta” przez przyrodę.

Jak i dlaczego tak się stało, dowiesz się z artykułów: Jaśliska – królewskie miasto oraz Szklary i Lipowiec – wyludnione wioski

Urok wiosek pozostał

Trasy turystyczne

Drogi gruntowe i polne ścieżki sprzyjają wędrowaniu. W planowaniu tras pomocna będzie mapa turystyczna gminy, którą pobierzesz klikając mapa gminy Jaśliska.
W leżących na terenie gminy Szklarach czeka do zdobycia góra Bania, na którą zawędrował przemierzając szlaki Beskidu Niskiego papież Jan Paweł II, o czym informuje stosowna tablica. Bania trud wspinaczki wynagrodzi nam widokami. Na Banię można wejść od strony drogi asfaltowej – prowadzącej ze Szklar do Rymanowa – przy Przełęczy Szklarskiej gruntową drogą i ścieżką wijąca się pomiędzy polami.
Po drugiej stronie Jaślisk, w Lipowcu, Ostoja Lipowiec oferuje zakwaterowanie oraz jazdę konną zarówno początkującym jak i zaawansowanym koniarzom. Takich wyjazdów w taki teren nie zapomina się!
Ścieżka historyczno – krajobrazowa swoją nazwę” Na węgierskim trakcie” pomiędzy Szklarami, a Posadą Jaśliską. Więcej informacji o niej znajdziesz w artykule Szklary

W tym domu mieszkał papież wędrując po Beskidzie Niskim

Widok z Bani

Ślad minionych czasów

Okolice Jaślisk usłane są licznymi kapliczkami i krzyżami przydrożnymi, które przetrwały zawirowania historii i pozostały niemymi śladami minionych czasów.

Na niedługim odcinku drogi pomiędzy Jaśliskami, a Lipowcem znajduje się kilkanaście mini – obiektów sakralnych.

Na mnie największe wrażenie wywarł jednak nie budowlany przybytek, ale stworzona przez naturę kapliczka. Po prawej stronie drogi idąc w kierunku Lipowca, kilka metrów wgłąb łąki, rośnie niezwykłe drzewo. Niezwykłe, bo z wrośniętym w niego krzyżem, który przyozdabiane jest przez miejscową ludność. Ciekawe ile lat może mieć i jak jest jest jego historia?

Zabytki – nie tylko sakralne

Drewniana zabudowa w centrum Jaślisk. Dwutraktowe, drewniane domy z podcieniami o budowie przysłupowej ustawione szczytem do rynku. Obok domów można zobaczyć pochodzący z XVI wieku Ratusz, w którym mieściła się Izba Sądowa i zajazd. Na obrzeżach dawnego miasta gdzieniegdzie można jeszcze dostrzec fragmenty murów- nierozebranych do końca przez miejscową ludność – pozostałości po wiekowych obwarowaniach obronnych.

Dla spragnionych…

Zabytkowa chata w Jaśliskach

Winne piwnice w Jaśliskach

Piwnice w Jaśliskach datowane są na przełom XV i XVI wieku, kiedy Jaśliska były kwitnącym, królewskim miastem. Piwnice znajdują się niemal pod całym centrum jaślickiego rynku. Pomimo upływu wieków spora część z nich nadal jest w doskonałym stanie, chociaż niektóre uległy zniszczeniu w trakcie budowy fundamentów do nowych domów. Piwnice przynosiły bogactwo miastu. Jaśliska położone były na szlaku handlowym, tzw. „Trakcie węgierskim”. Dzięki przywilejom uzyskanym od króla i biskupów przemyskich miasto zyskało prawo do przechowywania wina, a handlarze nie mogli przewozić wina z Węgier wgłąb Polski, bez uprzedniego ich składowania. Oczywiście, zarówno kupujący jak i sprzedający handlarze musieli zapłacić odpowiednie opłaty, z których część trafiała w ręce biskupów, a część pozostawała w bogacącym się mieście. Po załamaniu się handlu winem miasteczko podupadło, a piwnice miejscowa ludność zaczęła wykorzystywać do przechowywania płodów rolnych. Dzięki doskonałej konstrukcji i wykonaniu, większość piwnic przetrwała do dnia dzisiejszego, zachowując swoje pierwotne właściwości. Czyli temperaturę oscylującą ( przez cały rok) w granicach 12 stopni Celsjusza i suchość, jako że wszystkie piwnice były skanalizowane kamiennymi rurami. Największe piwnice mają prawie 30 metrów długości i ponad 3 metry wysokości. Niektóre stanowią prawdziwe labirynty. W ostatnich latach piwnice zostały udostępnione do zwiedzania. Po czeluściach piwnic zainteresowanych oprowadza pracownik Informacji Turystycznej w Jaśliskach.

Winne piwnice pod Jaśliskami

Kościół Parafialny pod wezwaniem Świętej Katarzyny Aleksandryjskiej w Jaśliskach.

Pierwsza świątynia powstała na jaślińskim rynku na początku XIV wieku i – jak to często bywa – przez kolejne wieki była rozbudowywana. Obecny wygląd zawdzięcza przebudowie z początku XX wieku.

Wewnątrz świątyni na szczególną uwagę zasługuje znajdujący się w głównym ołtarzu obraz „Matki Bożej Królowej Nieba i Ziemi”. Zarówno malarz, jak też czas jego powstania nie są dokładnie znane. Prawdopodobnie został namalowany najpóźniej w XV wieku na obszarze północnych Węgier – obecnie Słowacja. Słowacy i Łemkowie nazywają jaśliską Madonnę również „Królową Pokoju i Matką Pojednania”.

Obraz „Matki Bożej Królowej Nieba i Ziemi” na przestrzeni wieków słynie z licznych łask i cudów, które potwierdzane są zarówno w dokumentach pisanych, jak i poprzez liczne wota przynoszone w dowód wdzięczności za otrzymane łaski. W ostatnich latach, dzięki staraniom byłego proboszcza księdza Jana Barana, jaśliski obraz został koronowany koronami papieskimi podczas wizyty Jana Pawła II w Krośnie dnia 10 czerwca 1997 roku.

Cerkiew pw. „Świętej Paraskewy” w Daliowej

Cerkiew znajduje się w centrum miejscowości Daliowa – widoczna jest po lewej stronie drogi prowadzącej z Tylawy do Jaślisk. Cerkiew została wybudowana w 1933 roku na miejscu starej świątyni, która spłonęła w niewyjaśnionych okolicznościach dwa lata wcześniej. Cenne ikony z XV, XVI i XVII wieku pochodzące z tej cerkwi znajdują się w Muzeum Narodowym we Lwowie.

Po II wojnie światowej Cerkiew przestała być wykorzystywana do celów religijnych, stała się magazynem PGR. W tym czasie obiekt utracił całe wyposażenie. Cerkiew chyliła się ku upadkowi, jednak po zwróceniu jej prawowitym właścicielom, udało się ją uratować dzięki finansowej pomocy Łemków z USA.

Cerkiew

W środku

Kapliczka słupowa w Szklarach

Nad wioską, przy głównej drodze – jadąc w kierunku Rymanowa po lewej stronie – wznosi się obelisk z krzyżem, który postawiony został na mogile konfederatów, którzy polegli w walce z oddziałami rosyjskimi lub – jak mówią inne źródła – węgierskimi wojskami Rakoczego.

W każdym razie stojąca na Przełęczy Szklarskiej kamienna kapliczka czci pamięć poległych w XVII lub XVIII wieku żołnierzy, kontrolujących kupiecki szlak, będący łakomym kąskiem dla wielu krajów.

Kapliczka w Posadzie Jaśliskiej „U Jana”

Bohaterem kapliczki jest Jan Nepomucen – patron od złej wody, dobrej sławy oraz opiekun podróżnych. Przez całe lata „dawał rękojmię”, że jeśli bydło prowadzone na sprzedaż z Jaślisk i okolicznych wiosek do Rymanowa zostało oprowadzone wokół kapliczki, to zyskiwało gwarancję „dobrego bydła” i jako takie zostało zachwalane na targu.

Drogę do kapliczkę łatwo znaleźć. Podążając drogą z Daliowej do Szklar naprzeciwko przystanku autobusowego w Szklarach należy skręcić w prawo w drogę gruntową – ścieżkę przyrodniczą ” Na węgierskim trakcie” – i po kilkunastu minutach dojdziemy do kapliczki. Można także do niej dojść z drugiej strony ścieżki z Posady Jaśliskiej.

Kapliczka na kurhanie szwedzkim w Jaśliskach

Kapliczkę, która zaliczana jest do najstarszych w regionie, łatwo zauważyć po prawej stronie drogi jadąc z Posady Jaśliskiej w kierunku Jaślisk. Wzniesiona została w 1659 roku. W tym miejscu – według legendy – pochowano polskich rycerzy poległych w bitwie ze Szwedami.

Kapliczka Słupowa „Boża Męka” w Jaśliskach

Położona jest po lewej stronie jadąc z Jaślisk w kierunku Lipowca przy domu nr 140a, a została wybudowana w latach 1775 – 1825. Niewiele wiadomo o jej historii.W środkowej kondygnacji znajduje się wizerunek biskupa Władysława Szczepanowskiego, którego relikwie spoczywają w Krakowie na Skałkach.

Kaplica na Łamańcach w Jaśliskach

Położona jest po prawej stronie jadąc z Jaślisk w kierunku Lipowca przy domu nr 146. Powstała w XVI wieku, wśród pól zwanych Łamańcami. W kaplicy znajduje się obraz malarzy z rodziny Bogdańskich przedstawiający Jerozolimę, na której tle umieszczono krzyż, a obok krzyża wymalowano stojącą Matkę Bożą Bolesną i św. Jana.

Rodzina Bogdańskich, która przeprowadziła się do Jaślisk w połowie XIX wieku, miała w swoich szeregach sporo artystów, którzy tworzyli obrazy sakralnych i pisali ikony, zdobiące kościoły obrządków wschodniego i łacińskiego. Jan – będący trzecią generacją artystów – studiując w Krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych był uczniem samego Jana Matejki.

Kapliczka „Matki Bożej Wspomożenia Wiernych” w Lipowcu

Położona jest w odległości około 4 km od Jaślisk w kierunku Lipowca. W kaplicy w ołtarzyku, w ramie przypominającej nastawę ołtarzową umieszczono ikonę Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus. Nie udało się ustalić pierwotnego malarza obrazu, ale jego odnowienia dokonał Zygmunt Bogdański w 1954 roku. Kapliczka przechodziła burzliwe dzieje. Świętą ikonę ubierano zgodnie ze zwyczajem panującym w kościołach wschodnich, palono przed nią świece.

Kapliczka przydrożna w Daliowej

Znajduje się po prawej stronie drogi w kierunku od Tylawy do Daliowej. Została wybudowana na przełomie XIX i XX wieku. Dokładna historia powstania nie jest znana – z podań ustnych wynika, iż zbudowana została przez Łemków wracających z USA, przez rodzinę Porada o pseudonimie „Myńko”.

Jakaż tu przyroda!

Jaśliski Park Krajobrazowy został utworzony 27 marca 1992 roku. Zajmuje on powierzchnię ponad 25 hektarów i rozciąga się pasem nadgranicznym od wsi Polany i Olchowiec na zachodzie do okolic Komańczy na wschodzie. Powołany został w celu ochrony obszaru źródliskowego rzek Jasiołki i Wisłoka.
„Rezerwat Przełom Jasiołki” – utworzono w 1976 roku dla ochrony drzewostanu tworzącego naturalny las będący pozostałością dawnej Puszczy Karpackiej. Czterokilometrowa ścieżka przyrodnicza w rezerwacie „Przełom Jasiołki” wiedzie atrakcyjną trasą wzdłuż przełomowego odcinka rzeki Jasiołki.
„Kamień nad Jaśliskami” utworzono w 2000 roku w celu zachowania fragmentów typowej rzeźby Beskidu Niskiego. Obejmuje on szczyt i zbocza góry Kamień wraz z porastającym ją lasem bukowym i bukowo-jodłowym, formami skalnymi i unikalnymi bagniskami zwanymi przez miejscową ludność „berezedniami”.

Biegówki w Beskidzie Niskim

W gminie Jaśliska w 2018 roku wyznaczono trasy do biegania na nartach. Doskonały trasy dla początkujących z wyznaczonymi śladami.

Trasy na terenie gminy Jaśliska wyznaczono w pobliżu Jaślisk. Poniższa mapka pokazuje dokładny plan tras do narciarstwa biegowego.

Przykładowa trasa gdzie na biegówkach zrobisz trasę: Jaśliska, Lipowiec, Czeremcha, Przełęcz Beskid.

Wydarzenia gminne

Pielgrzymka do Lipowca pokutno – dziękczynna w każdą pierwszą niedzielę miesiąca.
Jaśliskie kolędowanie. Przegląd kolęd i pastorałek, organizowany przez Stowarzyszenie „Na styku kultur”, w wykonaniu zaproszonych chórów z okolicznych miejscowości a także ze Słowacji. Koncert odbywa się w styczniu.
Coroczne dożynki.
Misterium Męki Pańskiej. Inscenizacja Męki Pańskiej przedstawiona przez mieszkańców gminy Jaśliska, zazwyczaj w okresie Triduum Paschalnego w plenerze, bądź w Sali Domu Ludowego w Posadzie Jaśliskiej.

Noclegi

Gospodarstwo Agroturystyczne „Nasz Dom”. Liczba pokoi/miejsc: 4/12 – dwa pokoje trzyosobowe – jeden pięcioosobowy – jeden jednoosobowy. Gospodarstwo oferuje komfortowo wyposażone pokoje oraz miejsce do biesiadowania w ogrodzie. Do wyłącznej dyspozycji gości znajduje się aneks kuchenny. Ponadto można korzystać z bilarda, tenisa stołowego oraz internetu. Przyjemne miejsce na złapanie spokojnego oddechu z dala od wielkomiejskiego ruchu.Wnętrze domu skłania do refleksji niesamowitą galerią fotografii starych Jaślisk.
Gospodarstwo Agroturystyczne Zakucie. Liczba pokoi/miejsc: 4/15 – jeden pokój czteroosobowy z łazienką – jeden pokój trzyosobowy – jeden pokój dwuosobowy – jeden pokój sześcioosobowy apartament (osobne wejście, aneks kuchenny, łazienka, taras). Dla gości przygotowana jest sala wypoczynkowa z kominkiem, jadalnia, kuchnia, miejsce na ognisko, altana z grillem, plac zabaw dla dzieci, dostęp do internetu. Zakucie – z racji zajmowania szczególnego miejsca w moich podróżach, bowiem cudownie się tutaj wypoczywa – doczekało się osobnego artykułu na mojej stronie Zajrzyj do Zakucia.
Gospodarstwo Agroturystyczne Zaścianek. Liczba pokoi/miejsc: 5/28 – dwa pokoje dwuosobowe, jeden pokój czteroosobowy, dwa pokoje dziesięcioosobowe. Dla gości przygotowana jest jadalnia i kuchnia. Pokoje z łóżkami piętrowymi.
Samotna chata Gutkowa Koliba Lipowiec. Liczba pokoi/miejsc: 5/10 – wszystkie z łazienkami. Salon z kominkiem z wyjściem na taras. W całym domu i na tarasie dostępne jest szybkie bezprzewodowe połączenie z internetem.
Gospodarstwo Agroturystyczne Ostoja w Lipowcu. Liczba pokoi/miejsc:, także pokoje z łazienkami przy stadninie koni. Jazda konna – także nauka jazdy – rowery, wieczory przy ognisku pod rozgwieżdżonym niebem i delektowanie się znakomitą kuchnią – tak się tutaj wypoczywa! Wiem, bo byłam i serdecznie polecam!
Domki do wynajęcia Domek pod Kamarką. Do dyspozycji gości są domki z salonem, kuchnią z lodówką oraz łazienką z prysznicem.
Chata pod Kamieniem. Liczba pokoi/miejsc: 2/8. Jeden z pokoi jest autentyczną izbą z elementami skansenu i średniowiecznej chaty. Łazienka, kuchnia do użytku.
Pod Bieszczadem. Liczba pokoi/miejsc:4/8 – w tym 1 z własną łazienką. Wieczorami gospodarze zapraszają do salonu z kominkiem, nocą do oglądania gwiazd przez okna (latarnie gasną o godzinie 23).

Zdrowy miód wprost z pasieki

Od kilkudziesięciu lat w okolicach Jaślisk bardzo intensywnie rozwija się pszczelarstwo. Poniższa lista pszczelarzy, podpowie Wam gdzie można zaopatrzyć się w znakomity, z czystych terenów miód i dowiedzieć się czegoś ciekawego o jego produkcji i życiu pszczół.

Henryk Wilczek Daliowa 53 1343103811 // Józef Mezglewski Daliowa 39 134310050 // Jacek Kostycz Posada Jaśliska 135A 134310324 // Józef Patlewicz Wola Niżna 14a 134310402 // Jan Patlewicz Wola Niżna 14 134663518 // Mieczysław Warchołowski Jaśliska 47 134310247 // Adam Błaszcz Daliowa 11 605745126 // Krzysztof Skubiński Posada Jaśliska 134310194 // Jan Jedziniak Posada Jaśliska 128 134310306 // Marian Chowaniec Wola Niżna 5 134310394 // Henryk Pozorski Wola Niżna 4 605746265 // Bogdan Skubiński Jaśliska 67 134310221 // Mariusz Kuchta Posada Jaśliska 30 662110390

Jak to było z królewskim miastem Jaśliska?

Dlaczego Szklary i Lipowiec przestały istnieć? Na czym polega specyfika „Wina truskawkowego”? I wiele innych ciekawostek dowiesz się z innych artykułów o regionie:

Jaśliska – miasto królewskie

Szklary i Lipowiec – uroczyska wysiedlonych wsi w Beskidzie Niskim

Nowa trasa w Beskidzie Niskim: przez góry do Traktu Węgierskiego