Ischia – naszpikowana gorącymi źródłami, dumnie nosi miano największego włoskiego Spa. Nie bez powodu, bowiem może się pochwalić ponad 100 naturalnymi termami z leczącą wszelkie schorzenia wodą.
Wczesną wiosną na Ischi
W miarę jak Wielkanoc zbliża się coraz bardziej, włoska wyspa Ischia budzi się zimowego letargu. W tym roku zima dała niezły wycisk – na Ischi podobno od lat nie było tak zimno.
Zziębnięta ziemia nie oddaje ciepła, jak to zwykle bywa już w marcu, ale sama potrzebuje go, żeby się nagrzać. Temperatury zatem nie są oszałamiające – oscylują wokół 18 °C – ale przecież mają mnie grzać gorące źródła…
Źródła termalne Ischia
Ischia – niewielka wyspa ( do objechania wkoło w półtorej godziny) położona w Zatoce Neapolitańskiej – oddalona niecałe 40 km od Neapolu. Klikając wyspa Ischia mapa, znajdziesz jej dokładne położenie.
Piękna: z mnóstwem zieleni, ciekawą architekturą i gorącymi źródłami. Te ostatnie są jej sławą, głównym źródłem utrzymania mieszkańców i powodem, dla którego przyjechałam tutaj w marcu.
Jedno jest pewne! Ischia to nie grecka wyspa – jak myślą z reguły osoby, którym opowiadam o jej urokach. Włoska wyspa Ischia? A jesteś pewna? Nadal zdarza mi się usłyszeć, mimo, że mówię, że przyleciałam do Neapolu i stamtąd promem dopłynęłam na Ischię.
Wybuch wulkanów
Całe dobro, którym słynie wyspa – czyli różnego rodzaju źródła termalne – to zasługa wulkanu Epomeo, będącego jednocześnie zmorą i przyczyną wielu nieszczęść, które dotknęły ten skrawek ziemi.
Wyspa powstała dzięki Gigantowi, który został za złe czyny zakuty przez Zeusa w łańcuchy i strącony w otchłań góry San Nicola ( jak kiedyś nazywał się wulkan Epomeo). Gigant, uwalniając się z łańcuchów, spowodował ogromne trzęsienie ziemi, w wyniku którego wyspa wynurzyła się z otchłani.
Ischia (wym. Iskia), nazywana w poprzednich wiekach Pythaecu, później Arime, dopiero od VII wieku nosi obecną nazwę. Na jej terenie działa się akcja VI części „Decameron`u” Boccaccio.
…Tymczasem cała Ischia z powodu porwania Restituty w największym poruszeniu była. Krewniaków dzieweczki najbardziej trapiła myśl, kim byli ci, co ją porwali. Gianni zaś, który więcej od innych się turbował, nie czekając, aż jakaś wieść na Ischię nadejdzie, dowiedział się, w którą stronę fregata się skierowała, a potem kazał uzbroić okręt i czym prędzej przeszukał na nim całe wybrzeże, od przylądka Minerwa aż do Scalea w Kalabrii. Wszędzie po drodze zapytywał się o swoją umiłowaną dzieweczkę…
Co prawda sam wulkan nigdy nie wybuchł, ale mocno się gotowało w jego wnętrzu. Na przestrzeni wieków Ischia wielokrotnie była nawiedzana przez trzęsienia ziemi.
Ostatnie, późnym wieczorem 21 sierpnia 2017 pozbawiło życie dwóch osób, zniszczyło 10 budynków, a mnóstwo osób przeraziło. Ale o wiele bardziej tragiczne były trzęsienia w poprzednich wiekach. W lipcu 1883 roku trzęsienie ziemi o sile 5,8 w skali Richtera zniszczyło Casamicciola, Lacco Ameno i Forio. Zginęło wtedy 2.313 osób, a prawie połowa mieszkańców wyspy utraciła domy. Spora liczba z tych, którzy pozostali przy życiu, opuszczało Ischię z myślą, żeby już nigdy na nią nie powrócić.
Jednak za namową władz i pewnym profitom dawanym mieszkańcom, domostwa zaczęły się powoli odbudowywać i wyspa znowu zaczęła żyć i przyciągać turystów.
Turystów, spragnionych nieskażonej przyrody, uroczych krajobrazów, piaszczystych plaż nad lazurowym morzem i – to czego nie ma nigdzie w takim nagromadzeniu – gorących, leczniczych źródeł.
Ischia termy – największe naturalne Spa
Natura wyposażyła Ischię w ponad sto gorących źródeł, dzięki czemu wyspa nosi miano największego naturalnego Spa we Włoszech. Wody wypływające z ziemi uśmierzają najprzeróżniejsze dolegliwości: począwszy od uporczywego kaszlu, przez wypadające włosy, aż po zwiększenie potencji.
Niezwykłe, korzystne i lecznicze właściwości wód termalnych wyspy Ischia znane są od ponad 2500 lat. Niezmiennie przyciągają miliony ludzi, którzy znaleźli uzdrowienie i pomoc w najbogatszych wodach termalnych w Europie. Lekarze od wieków zapewniają, że nie ma takiej choroby, której nie uleczyłyby tutejsze źródła.
Wierząc w to czy nie, pewnikiem jest, że wody mają wysoką zawartość różnego rodzaju soli mineralnych i składników pro – zdrowotnych i na pewno pomagają w wielu schorzeniach. Z tego bogactwa źródeł i wiary w naturalne leczenie bierze się zresztą bogactwo wyspy.
Z roku na rok wyspa jest coraz liczniej oblegana przez turystów – szczególnie upodobali ją sobie Niemcy ( co było widać w moim hotelu ) i ostatnio także Rosjanie. Latem przeżywa prawdziwe oblężenie.
Termy na wyspie Ischia
Termy na Ischia są wszędzie – najłatwiej byłoby powiedzieć. Buchające gorąca wodą termy rozsiane są po całej wyspie.
Gorące źródła, parujące błota, którymi okładane są ciała kuracjuszy, inhalacje mineralne do leczenia stanów zapalnych układu oddechowego i najprzeróżniejsze maski upiększające – to wszystko jest dostępne w większych hotelach i ośrodkach Spa.
Najpiękniejsze parki z gorącymi źródłami
- Przecudnej urody Giardini Poseidon Terme (Termy Posejdona ) – czynny od 14 kwietnia do końca października. Ponad 20 basenów, rozlokowanych wśród skał i zieleni, z ładnym widokiem na zatokę i plażę Citara. Ten – poświęcony Bogu morza – park termalny, utworzono w 1957 roku, jest najstarszym i zarazem największym skupiskiem basenów termalnych na wyspie.
- „Aphrodite – Apollon Tropical” położone w pobliżu Sant`Angelo
- „Castiglione Complex” w pobliżu Casamicciola
- „Negombo Termal Gardens” w Lacco Ameno
- „Nitrodi” w pobliżu Barano
Dzikie gorące źródła
- Baia di Sorgeto – położona w pobliżu Sant’Angelo – dokładnie położenie znajdziesz na mapa Ischia. Wyjątkowa plaża – żeby to niej zejść trzeba pokonać sporo schodów, a nad dole powita nas maleńka, kamienista plaża. Ale za to jakimi atrakcjami! Otóż właśnie tutaj jest jedno z ponad stu gorących źródeł – to z temperaturą przekraczającą 70 stopni Celsjusza – wypływająca spośród kamieni tuż przy brzegu morza. Tutaj przyjeżdża się wygrzać kości – i gotować jajka lub ziemniaki 🙂 – w termalnych wodach, będąc jednocześnie obmywanym przez fale morskie. Niestety, nie miałam okazji zażyć tej przyjemności – Posejdon tak rozhuśtał morze, że nie było możliwości kąpieli, ani nawet dojścia na plażę. Ischia wakacje będą zatem przynajmniej jeszcze raz :).
- „Bagnitiello spaggia” blisko Casamicciola, gdzie termalna woda wypływa w pobliżu kamienistego brzegu. Przystanek autobusowy znajduje się 200 m od plaży, do której można dojść pieszo stromą ścieżką. Trasa objęta jest liniami 1 – 2 – CD – CS – 3.
Hotele i pensjonaty z gorącymi termami
Oprócz typowych parków termalnych, na wyspie znajdziemy także kilkanaście hoteli z kilkoma basenami i możliwościami skorzystania z zabiegów Spa. Większość z nich jest czynna przez cały rok. W jednym z takich hoteli mieszkałam w czasie marcowego pobytu na wyspie.
Nocleg można także znaleźć w jednym z licznych pensjonatów. Wiele z nich czynnych jest od połowy kwietnia do końca października. Bardzo często mają na swoim terenie basen. Zwykle nieduży, ale to w przypadku źródeł termalnych jest zupełnie wystarczające, bowiem w gorących źródłach nie pływamy, a jedynie moczymy się.
Jak się poruszać po Ischii
Nie wynajęłam samochodu, bo na jakimś blogu przeczytałam, że komunikacja miejska – a właściwiej byłoby powiedzieć „wyspowa” jest całkiem, całkiem. I tak rzeczywiście jest.
Po całej wyspie „pomykają” w wte i wewte małe autobusy, najczęściej z dość długą historią żywotności. Główny przystanek znajduje się w mieście Ischia i stamtąd startują autobusy w jedną i drugą stronę wokół wyspy. Objechanie całej wyspy zajmie około 1,5 do 2 godzin.
Osady, które nie leżą na tej trasie, również są dość dobrze skomunikowane. Autobusy łączą miasteczka z plażami i miejscami specjalnymi, jak na przykład linia nr 2 wioząca pasażerów do basenów Giardini Poseidon (plaża Gitara). Bilet można kupić w sklepach Tabaccheria, w niektórych hotelach i u kierowcy autobusu. Cena całodniowego biletu wynosi 4,5 €. W hotelu, gdzie kupowałam bilet, zwrócili mi uwagę, że bilet należy wypełnić na odwrocie, bowiem jest to bilet imienny. Pojedynczy bilet kosztuje 2 €. Mając zamiar jeździć częściej, warto skorzystać z oferty kilku dniowej lub tygodniowej. Klikając w link Rozkład jazdy, znajdziesz szczegółowy plan jazdy autobusów.
Na Ischii obowiązują przystanki na żądanie. Stojąc na przystanku należy machać ( bo w przeciwnym razie autobus pojedzie sobie w siną dal), a w autobusie nacisnąć na dzwonek przed przystankiem na którym zamierzamy wysiąść.
Plaże na wyspie
Praktycznie wokół całej wyspy są mniejsze lub większe plaże – często tylko w zatoczkach, ograniczone po bokach wysokimi skałami.
Za jedną z najładniejszych uważa się położoną na zachodniej stronie plażę Citara. To właśnie tutaj wieczorami natura urządza darmowe spektakle zachodu słońca.
Ischia atrakcje
Sant`Angelo
Malownicza, dawna wioska rybacka otoczona z dwóch stron plażami i skałami. Koniecznie należy tutaj zaglądnąć, zjeść znakomite lody w Dal Pescatore lub po prostu posiedzieć przy filiżance espresso rozkoszując się widokiem lazurowej wody w otoczeniu wysokich skał. Ja miałam spektakl dodatkowy w postaci sięgających kliku metrów fal, z hukiem rozbijających się o klifowy brzeg.
Forio
Przecudnej urody miasteczko, z wieloma urokliwymi uliczkami. W jego okolicy znajduje się mnóstwo pensjonatów i hoteli, a tuż nad plażą Citara ( około 1,5 km od centrum miasteczka) znajdują się wspomniane wyżej Ogrody Posejdona.
Skały kochanków – owiane zapewne jakąś legend, której niestety nie zdołałam poznać, ale nazwa sugeruje historię nieszczęśliwą miłość dwojga ludzi zamienionych wskutek nieszczęśliwej miłości w kamienie :).
Ogrody „Mortella” – tuż za Forio. Czytałam i słyszałam, że jest to ciekawy ogród botaniczny, ale w marcu był zamknięty, więc nie mogę tego potwierdzić.
W centrum miasteczka, na Piazza San Gaetano, stoi rzeźba kobiety, wykonana przez pochodzącego z miasteczka rzeźbiarza Giovanni Maltese o historii życia równie burzliwej, jak dzieje wyspy.
Giovanni Maltese (1852 – 1913) człowiek który odważył się rzucić wyzwanie całej klasie rządzącej swego czasu. Dzieciństwo spędził w otoczeniu przyrody i to ona stała się inspiracją dla jego prac. A pewnie jednocześnie ucieczką – bo rzeźbiąc w drewnie nożem pierwsze figurki roślin i zwierząt, zapewne szukał pocieszenia od sytuacji w jakiej się znalazł. Po śmierci jego matki, ojciec drugi raz ożenił się, a syna oddał wujom na wychowanie. Ci natomiast chętni go wykorzystywali do prac polowych. Wkrótce burmistrz prowincji dostrzegł jego niebywały talent i uzyskał dla młodego artysty stypendium, dzięki któremu mógł ukończyć Akademię Sztuk Pięknych w Neapolu. Następnie doskonalił warsztat w pracowni wielkiego rzymskiego rzeźbiarza Giulio Monteverde. Doceniono jego osiągnięcia i W WIEKU 30 LAT ZOSTAŁ WYBRANY RAZEM Z INNYMI, aby ozdobić słynny zamek w Chenansau w regionie Loary we Francji. Nie było to jednak spełnienie jego marze – wrócił do Neapolu i poświęcił się swojej największej pasji – rzeźbie. Poświęcił się także portretowaniu, aby – jak to artyści zwykle czynią – zdobyć środki na życie.
Jednak nawet pobyt w Neapolu nie trwał długo. Straszliwe trzęsienie ziemi w Casamicciola z 28 lipca 1883 roku odebrało mu wszystko, co pozostało z jego rodziny: dom wiejski, jedyny brat i syn tego ostatniego. Jedyną osobą, którą udało się uratować – dzięki Giovanniemu, który wydobył ją spod gruzów – była jego młoda szwagierka, z którą musiał dzielić nieszczęście pozostania, oboje sami. Kobieta bez męża i syna,a Giovanni Maltese, bez nikogo.
Nigdy nie otrząsnął się z traumy, w której uczestniczył, konsekwencja czego była podjęta przez niego decyzja o nie zabieganie o uznanie i sławę w świecie artystycznym, a jednocześnie nie rezygnowanie z artystycznej produkcji. Pozostał w Forio, w którym od władz miasta dostał we swoje władanie jedną z wież wybudowaną do obrony przed Saracenami. Tutaj produkował swoje rzeźby- jego bohaterami są rybacy, chłopi, plebejusze, burżuje -ekspresyjne rzeźby wyrażają trud codziennego życia.Nieco później zaczął pisać wiersze w dialekcie foryjskim – wersety, które najczęściej celowały – czasami ostro, czasami sarkastycznie – rządzącą klasę tamtych czasów, która wywołała wielki skandal w lokalnej społeczności. Dopiero później przystąpiono do godnego pochówku dla pozostałości zbuntowanego artysty Forio, który ośmielił się rzucić wyzwanie całej klasie rządzącej swoim czasem za pomocą swoich wersetów.
Krytykując władzę, popadł w niesławę do tego stopnia, że po jego śmierci pochowano go w zbiorowym, bezimiennym grobie na cmentarzu w Forio. Dopiero po latach
Prace artysty mieszczą się w Górnej Sali Muzeum w „jego” Torrione. Warto zajrzeć i zapoznać się z jego sugestywnymi pracami. Za jedną z najciekawszych jest uznawana rzeźba dwóch chłopców, szukających sobie wzajemnie …wszy we włosach. Zaiste, wielce sugestywna.
Muzeum do odwiedzenia codzienne od 1 kwietnia do 31 października w godzinach 10.00 do 12.30 i 19.30 do 22.30. Poza tym terminem w godzinach 09.30 do 12.30 i 17.00 do 19.00 .
Ischia
W mieście Ischia najlepiej zagubić się w bocznych uliczkach, żeby uniknąć tłumów, które szczególnie mocno wypełniają przestrzenie w okolicach portu.
Koniecznie należy pójść nieco za centrum do Castello Aragones (Zamku Aragońskiego) do którego prowadzi usypana grobla.
Niegdyś forteca obronna, w której miejscowa ludność szukała schronienia przed piratami, dzisiaj jest własnością prywatną, którą można zwiedzać. W tej wiekowej – pierwsze ślady budowli odkryto w 474 roku p.n.e – dawnej twierdzy, mieście sie obecnie niewielki hotel, a dla chętnych zamek jest udostępniony do zwiedzania. Wznosi się na niewielkiej, skalistej wysepce połączonej z Ischią kamienną groblą. Jego historia sięga V w. p.n.e! Dziś na zamku odbywają się rozmaite wydarzenia kulturalne – od koncertów po wystawy.
A może mały spacer w pobliżu pamiętającego rzymskie czasy akweduktu, otaczającego część miasta – Ischia Ponte?
Lacco Amena
Urokliwe, zatopione w zieleni miasteczko. Na wschód od miasteczka znajduje się niewielka zatoczka S. Montano, na którą w 304 roku przybiła z Afryki mała łódeczka ze zwłokami świętej Restytuty. Została ona pochowana na wyspie i jest patronką miasta – rokrocznie 17 maja w czasie procesji jej figurka wędruje ulicami miasteczka.
Kościoły
Liczne na wyspie, malowniczo położone i interesujące. Jeden z najbardziej „sławnych” to Chiesa del Soccorso w Forio, obok którego odbywają się w Wielki Piątek przedstawienia z ukrzyżowaniem Chrystusa.
Góra Epomeo
Wznosząca się 788 m.n.p. m – z niej oszałamiający widok nie tylko na całą wyspę, ale aż hen po Neapol i sąsiednie wyspy. Szczyt przypomina kształtem wulkan i – pomimo, że powstał w wyniku erupcji – nie posiada czynnych kraterów.
Jego urodzajne, powulkaniczne stoki porośnięte są winnicami. Miejscowe biura podróży organizują piesze wycieczki geologiczne, ale można powłóczyć się samemu – konieczne są pełne buty.
Pianza
…żeby dożyć w zdrowiu późnej starości…
Casamicciola i Barano
Te miasteczka widziałam jedynie ” z pokładu ” autobusu, ale wyglądają dość urokliwe.
Procida.
Wycieczka na pobliską bardzo spokojną, maleńką i urokliwą wysepkę Procida.
Smaki Ischii
Świeży bób – dodatek do dań Wielkanocnych
Ischia jak się dostać
Prom Neapol – Ischia. To najłatwiejsza droga dostania się na wyspę. Na Ischii nie ma lotniska. Promy dopływają do jednego z trzech portów: główny w mieście Ischia, do którego zawijają wszystkie płynące na wyspę promy i wodoloty, położony na wschodzie – Casamicciola i na zachodniej stronie – Forio.
Z Neapolu promy i wodoloty odpływają z dwóch portów: Calata Porta di Massa i Molo Beverello (z tego portu wypływa zdecydowanie więcej jednostek) oddalonych od siebie około 1,5 km. Klikając w link Prom na Ischia, znajdziesz dokładny rozkład wszystkich promów.
Płynęłam wodolotem linii Alilauro z Beverello do Forio. Bilet kosztował 20,40 €. Na większy bagaż ( czyli nie podręczny) należy wykupić dodatkowy bilet w wysokości 2,20 €. Bilet zarówno na prom jak i wodolot można kupić wcześniej przez internet pod podanymi wyżej linkami lub w kasach biletowych w portach. W sezonie na pewno warto uczynić to wcześniej – płynęłam w marcu i wodolot był pełen.
Jak dotrzeć do portu w Neapolu. Z lotniska jedzie bezpośredni autobus Alibus, który ma ostatni przystanek w porcie Beverello. Czas przejazdu to około godziny, bilet do kupienia u kierowcy kosztuje 10 €. Można skorzystać z taksówki – wtedy przeżyjemy dodatkowe emocje związane z jazdą po ulicach Neapolu – koszt wyniesie około 30 – 35 €.
Ischia restauracje warte polecenia
Niezależnie od tego gdzie jadłam, zawsze było pysznie. Na lunch z reguły wybierałam przypadkowe miejsca, natomiast kolacje „z polecenia” kelnerów pracujących w … hotelu, gdzie mieszkałam. w tych restauracjach z
- Pane e Vino w Ischia Porto
- La Romantica w samym centrum Forio
- Cantine Pietratorcia – klimatyczna, rodzinna restauracja w winnicy, do której nigdy sama nie trafiłabym. Trzeba zejść z drogi i wejść do domostwa. Znajdziesz ją Tutaj przy drodze SP 270 z Forio, przed miejscowością Panza, a około 1,5 km od hotelu Sorisso, w którym mieszkałam.
- Restauracja Oasis w hotelu Sorisso – tutaj miałam przyjemność jeść świąteczny lunch w Wielkanoc.
- Ischia Salumi przy via Luiggi Mazzella – sklep, a zarazem bar, gdzie przygotowują kanapki z najbardziej przednich, regionalnych produktów.Warto było postać nieco w kolejce – buła okazała się znakomita! Aczkolwiek, polecałabym raczej jedną na dwie osoby! Jako, że jestem tutaj w czasie wielkanocnym, spożywa się ją w towarzystwie surowego, zielonego bobu, który jest charakterystycznym dodatkiem o tej porze do wielu dań.
Gdzie zamieszkać na Ischii
W zależności od terminu. W czasie zimy i miesiącach, w których są nieczynne duże parki jak np. Termy Posejdona, najlpiej zatrzymać się w hotelu dysponującym basenami z gorącą wodą.
W pozostałych miesiącach – czyli od połowy kwietnia do końca października – w pensjonacie z małym basenikiem, w którym zawsze jest woda termalna. Wtedy w ciągu dnia czas spędzamy nad morzem lub w którymś z wspomnianych wyżej parków, a wieczorkiem możemy jeszcze skorzystać z dobrodziejstw leczniczej wody w własnym basenie
Zatrzymałam się w hotelu Sorisso Resort and Spa. Wybrałam go z dwóch powodów: po pierwsze baseny są w nim czynne całą dobę, a po drugie leży na zachodnim wybrzeżu, co w przypadku pobytu w marcu jest istotne – mam wrażenie dłuższego dnia.
Hotel czterogwiazdkowy, ale uważam, że przynajmniej jedną gdzieś zgubił. Za to położenie ma rewelacyjne – na skarpie, z pięknym widokiem na plażę, do której jest zejście prywatnymi schodami. Śniadania ok, natomiast nie radziłabym wykupić wersji HB. Prawdziwe wczasy – dawne – FWP. Byle co i mało smacznie – pierwszą kolacje tam zjadłam ( bo byłam zmęczona i nie najzwyczajniej nie chciało mi się już nigdzie łazić). I to stamtąd własnie kelnerzy polecili mi znakomite restauracje, które wymieniłam wyżej. Na terenie hotelu jest również restauracja Oassis, czynna tylko w soboty. Ją mogę polecić – znakomita zarówno pizza jak i jagnięcina, typowy dla wyspy królik i owoce morza.
Jeśli lubisz klimaty niezwykłe, to hotel w zamku Aragońskim – Albergo Il Monastero, będzie dla Ciebie znakomitym pomysłem.
Fotogaleria – i tak się trudno rozstać
I tak się trudno rozstać
Historie na kaflach malowane
Malowane kafle z przekazem wszelakim, są tutaj równie popularne jak w pobliskim Sorrento, Amalfi i Positano.
Za ich pomocą oznacza się domy, zamieszcza ostrzeżenia, nazwy restauracji i przedstawia scenki rodzajowe.
Ischia w filmie
Koniecznie zobacz film Utalentowany Pan Ripley, który przeniesie Cię w lata 50-e ubiegłego wieku, a miłosne i tragiczne zdarzenia umiejscowione są między innymi w Ischia i na wyspie Procida.
Ischia na kartkach książek
Książki, których akcja dzieje się na wyspie Ischia i w pobliskim Neapolu:
- Iwona Menzel „Z widokiem na Castello”
- Elena Ferrata cykl neapolitański w kolejności:
Genialna przyjaciółka (tom: 1)
Historia nowego nazwiska (tom: 2)
Historia ucieczki (tom: 3)
Historia zaginionej dziewczynki (tom: 4)
Wielkanoc na włoskiej wyspie Ischia
Mistyczne obchody Wielkiego Tygodnia – Settimana Santa: rodzinne wyjścia do restauracji w pierwszy dzień świąt i wyjazdy w plener dnia drugiego. Ale o tym już w następnym artykule, dzisiaj tylko kilka fotek w tym klimacie.
Zanim dotarłam na Ischię, spędziłam nieco czasu na Wybrzeżu Amalfi. Zapraszam Cię tam również.
Sorrento, Positano i Amalfi – romantycznie i … niedaleko
Wybierasz się w na Ischię? Masz pytania dotyczące wyjazdu? Pisz śmiało w komentarzu, postaram się odpowiedzieć 🙂
Źródło: Decameron Boccaccio
Otrzymuj powiadomienia o nowych wpisach!
Wypełnij formularz, zapisz się na listę, a otrzymasz regularnie informacje o nowych przepisach i relacjach z podróży!
