Gdzie jest Tyrol Południowy i do kogo należy? Poznaj historię włosko-austriackiej krainy
1 lutego 2023
Południowy Tyrol, noszący włoską nazwę Alto Adige, od wieków miał strategiczne znaczenie dla całej Europy, będąc swoistem mostem pomiędzy północą a południem dzięki przełęczom w Alpach.
Z czego słynie Tyrol Południowy?
Południowy Tyrol co warto zobaczyć? Region najbardziej znany jest narciarzom z racji kilometrów świetnie przygotowanych tras, ale warto poznać go w czasie, gdy śniegi topnieją i odsłania się zielone, pełne atrakcje, nieco inne oblicze krainy.
Mnóstwo tras trekkingowych (z czynnymi wyciągami, które wywiozą nas na początek trasy) i rowerowych (także wśród winnic), termy ze zdrowotną wodą, jeziora z plażami, malownicze miasta oraz targi i sklepy wiodące na pokuszenie.
Południowy Tyrol to znakomite miejsce także na letnie wakacje. Spędziłam już takie wędrując i jeżdżąc na rowerze po stokach narciarskich Seiser Alm – było cudownie!
Ale aby lepiej wczuć się w region, proponuję poznać nieco jego historię. Zawiłą, aczkolwiek przypominającą nieco naszą rodzimą. Ze zmianą granic i przesiedleniami ludności.
Południowy Tyrol zachwyca krajobrazem
Gdzie jest Tyrol Południowy? Mapa regionu
Południowy Tyrol Austria – Habsburgowie władcami regionu
Począwszy od Średniowiecza zarówno świeckie jak i kościelne potęgi walczyły o panowanie nad Tyrolem. Za czas powstania Tyrolu uważa się XIII wiek, gdy władzę nad regionem przejęli od Kościoła książęta Tyrolu.
Kiedy w II połowie XIV wieku zmarł ostatni męski potomek hrabiów Tyrolu, hrabina Tyrolu Małgorzata, zwana „Maultasch”, przekazała hrabstwo swemu krewnemu, którym był Rudolf IV Habsburg.
Tym samym Tyrol przeszedł pod panowanie Habsburgów i pozostał pod ich władzą przez ponad 500 lat, z krótkim epizodem przejścia w ręce Bawarczyków na kilka lat na początku XIX wieku.
W tym też czasie Meran (Merano) stał się ulubionym miejscem wypoczynku europejskiej arystokracji za sprawą cesarzowej Sisi, która upodobała sobie to przepięknie położone wsród gór miasto, z panującym w nim śródziemnomorskim klimatem.
Okres pod panowaniem Habsburgów wywarł duży wpływ na kulturę, architekturę i kuchnię Południowego Tyrolu.
Południowy Tyrol Włochy czy Austria?
Historia Południowego Tyrolu jako włoskiej krainy rozpoczęła się – na mocy międzynarodowych traktatów – w 1919 roku, czyli po I Wojnie Światowej, kiedy to obszar położony na południe od przełęczy Brenner został odłączony od austriackiego Tyrolu i przyłączony do Włoch.
Kiedy w 1922 roku władzę we Włoszech przejął Benito Mussolini rozpoczęła się italianizacja terenów.
Język niemiecki został wycofany ze szkół jako język wykładowy, nazwy miejscowości zmieniono, nadając im włosko brzmiące odpowiedniki lub wprowadzając zupełnie nowe nazwy. Zlikwidowano administracyjnie niemieckojęzyczne organizacje kulturalne i zagarnięto ich majątek. Ba, nawet niektórym mieszkańcom urzędowo zmieniano rodowe, niemieckie nazwiska na nowe, włoskie.
Sytuacja spowodowała głęboki konflikt polityczny i narodowościowy. Wtedy też powstało podziemne, tajne nauczanie języka niemieckiego.
W tym czasie rozbudowano teren przemysłowy wokół Bolzano, zatrudniając tysiące robotników sprowadzanych z terenu Włoch, budując dla nich nowoczesne osiedla mieszkaniowe. Zresztą pracownicy byli potrzebni nie tylko na stanowiska robotnicze, ale także na inne, gdyż w miejsce zwalnianych urzędników (na przykład tych, którzy nadal posługiwali się językiem niemieckim) zatrudniano włoskich obywateli.
Wędrówki po południowym Tyrolu latem
Tyrol Południowy konflikt. Exodus ludności
W 1939 roku wskutek zawartego pomiędzy Hitlerem i Mussolinim porozumienia, rdzenni mieszkańcy Południowego Tyrolu zostali postawieni przed wyborem: emigrację do Rzeszy albo pozostanie w ojczyźnie, ale za cenę stopniowej utraty swojej tożsamości kulturowej.
Początkowo zdecydowana większość Południowych Tyrolczyków zdecydowała się na wyjazd, jednak wybuch wojny wstrzymał emigrację i ostatecznie Włochy opuściło około 75 tysięcy osób. Jednak i tak był to traumatyczny okres dla ludności, bowiem porozdzielanych zostało wiele rodzin.
Podczas II Wojny Światowej, kiedy te tereny znalazły się pod niemiecką okupacją, Tyrolczycy zaczęli żyć nadzieją na lepszą przyszłość, zaś młodzi mieszkańcy zostali wcielani do Wermachtu.
Walka mniejszości niemieckiej o swoje prawa
Kiedy po II wojnie Południowy Tyrol został zajęty przez Aliantów, powstała Południowotyrolska Partia Ludowa, która zabiegała o urzeczywistnienie prawa do samostanowienia regionu.
Pojawił się także wniosek o powrót do macierzy, czyli przyłączenie do Austrii, ale został odrzucony przez europejskie, stanowiące mocarstwa.
Przez latach negocjacji i po burzliwych wydarzeniach (w tym serii wybuchów i podpaleń organizowanych przez podziemną organizację, która dążyła do wyzwolenia południowego Tyrolu) Organizacja Narodów Zjednoczonych w 1961 roku ponownie zajęła się kwestią przynależności regionu.
Przez kilka następnych lat trwały negocjacje pomiędzy przedstawicielami regionu, a władzami Włoch i Austrii, aby w 1969 roku ustanowić autonomię dla całego regionu. Powstał Rząd Południowotyrolski z licznymi uprawnieniami w zakresie transportu i budownictwa obiektów użyteczności publicznej, pomocy społecznej i wielu innych przywilejów.
Powrót do niemieckich korzeni w Tyrolu
W kolejnych latach autonomia południowego Tyrolu jeszcze bardziej się poszerzyła.
Do szkół powrócił język niemiecki, który stał się drugim językiem urzędowym oraz ladyński, będący nadal używany przez 5 % mieszkańców regionu.
Obecnie mniej więcej 70 procent mieszkańców południowego Tyrolu deklaruje, że ich językiem ojczystym jest niemiecki, 25 procent – włoski, a 5 procent – ladyński.
I co bardzo ważne, do miejscowości powróciły dawne, niemieckie nazwy. Na tablicach z nazwami umieszczone są na pierwszym miejscu, dopiero pod niemiecką nazwą jest włoska, podobnie jak tablice na budynkach użyteczności publicznej.
W 1998 roku powstał – pierwszy w Europie trzyjęzyczny uniwersytet. Wolny Uniwersytet Bozen, który stał się symbolem zakończenia ruchów narodowościowych w regionie.
Język ladyński – pierwotnie język używany przez Ladynów – rdzenną ludność zamieszkującą doliny we włoskich Dolomitach
Wstąpienie Włoch i Austrii do Unii Europejskiej i otwarcie granic sprawiło, że konflikty zostały wyciszone.
Mały rozdźwięk jedynie rozgorzał nieco na chwilę, gdy znaleziono zwłoki „człowieka z lodu” Ötzi, o czym przeczytasz w artykule o Bolzano.
Oczywiście, mój artykuł to tylko szybki bieg przez historię południowego Tyrolu, ale od kilku lat interesowało mnie dlaczego niemieckie nazwy i niemiecki język używane są przez mieszkańców we włoskiej krainie. Teraz już wiem i chętnie dzielę się tą wiedzą z Tobą.
Tyrol Południowy co warto zobaczyć?
Południowy Tyrol słynie z tras narciarskich. Jeden z moich ulubionych ośrodków narciarskich w południowym Tyrolu to Seiser Alm. Zobacz także gdzie pochodzisz latem Południowy Tyrol szlaki turystyczne i pojeździsz na rowerze po górach Tyrol Południowy rowery.
A co jeszcze warto zobaczyć w Południowym Tyrolu?
Pełne uroku małe miasteczka jak Kastelruth, przepięknie położone uzdrowisko Meran z pamięcią o cesarzowej Sisi, która uwielbiała tutaj wypoczywać, termami i uznawanymi za jedne z najpiękniejszych ogrodami oraz jedyne w swoim rodzaju Bozen – stolicę regionu.
A poza tym urokliwie zatopione wśród gór jezioro Kalterer See i mnóstwo tras turystycznych prowadzących przez winnice i górskie stoki.
Południowy Tyrol noclegi
W Południowym Tyrolu znajdziesz zarówno „wypasione” pięciogwiazdkowe hotele, klimatyczne pensjonaty, jak i pokoje do wynajęcia w prawdziwych gospodarstwach agroturystycznych.
Ja mogę polecić mój ulubiony hotel. Z basenem na zewnątrz, z basenem wewnątrz z morską wodą, z cudnym widokiem na Kastelruth i Dolomity oraz genialnym jedzeniem.
To hotel Rosslaufhof w Castelrotto. Jeśli jednak chcesz zamieszkać w innym miejscu, to polecam skorzystać z poniższej wyszukiwarki booking.com.
Otrzymuj powiadomienia o nowych wpisach!
Wypełnij formularz, zapisz się na listę, a otrzymasz regularnie informacje o nowych przepisach i relacjach z podróży!
