Strona główna » Przepisy » Kawa! Aromat zamknięty w czarnym ziarenku

Kawa! Aromat zamknięty w czarnym ziarenku

Danuta Walter - Urych 18 lipca 2016

Kawa – napój sporządzany z palonych, a następnie zmielonych ziaren kawowca, zwykle podawana na gorąco. Pochodzi z Etiopii, w Europie pojawiła się około XVI wieku. Jedna z najpopularniejszych używek na świecie i główne źródło kofeiny. Działa pobudzająco i orzeźwiająco oraz przyspiesza przemianę materii.

Zawiera przeciwutleniacze, które zapobiegają powstawaniu wolnych rodników. Spożywana w dużych ilościach może jednak być szkodliwa dla zdrowia.

Polak „twórcą” kawy

Smaku wiedeńskiej kawy nie mogło zabraknąć w mojej austriackiej przygodzie.

Sięgająca 300 lat wstecz tradycja picia kawy, posiada – jak mówi legenda – ma polskie korzenie.

W 1683 roku, podczas oblężenia Wiednia, w szeregach wojsk polskich walczył niejaki Jerzy Franciszek Kulczycki (Georg Franz Kolschitzky).

Pewnego dnia, w przebraniu żołnierza tureckiego i nucąc tureckie piosenki przeszedł przez obóz wroga i zaniósł wieści wojskom sprzymierzonym. Czynem tym przyczynił się do zwycięstwa szarży wojsk Króla Polskiego i tym samym stał się prawdziwym bohaterem zarówno dla Wiedeńczyków jak i dla Polaków.

Ci pierwsi uhonorowali go sumami pieniężnymi, a król Sobieski pozwolił Kulczyckiemu wybrać dowolną rzecz z obozu pokonanych Turków.

Ku zdziwieniu wszystkich Kulczycki nie zainteresował się workami ze złotem, czy drogimi tkaninami, ale wybrał ponad 300 worków z kawą

Miał szczęście, że nie wyrzucono ich wcześniej, gdyż pomylono je z paszą dla wielbłądów.

Turecki wódz – Kara Mustafa – oczywiście kawą wielbłądów nie karmił, a dziwny, czarny napój dostawali jego żołnierze dla podtrzymania kondycji. O czym znakomity szpieg Kulczycki dowiedział się, gdy przeniknął do tureckiego obozu. Tam poznał także tajniki parzenia kawy.

Otrzymawszy wymarzoną nagrodę, otworzył pierwszą w Wiedniu kawiarnię przy ulicy Domgasse, zapraszając mieszkańców i przybyszów do próbowania sławnej, tureckiej specjalności.

Początkowo gorzki napój nie zyskał uznania Wiedeńczyków, ale gdy Kulczycki wpadł na pomysł dosładzania miodem i doprawiania mlekiem, jego napój stał się prawdziwym hitem.

filiżanka kawy, rozsypane ziarna czarnej kawy, miód na talerzyku

Filiżanka kawy i miód na osłodzenie

Wprowadził prawdziwą celebrację picia kawy: smakoszom czas umilała rozbrzmiewająca w tle klasyczna muzyka, klienci dostawali prasę, a do każdej filiżanki kawy serwowano szklaneczkę wody. I taka tradycja picia kawy przetrwała do dnia dzisiejszego.

Jerzy Kulczycki paradując w stroju tureckim, osobiście obsługiwał gości rozdając dodatkowo ciasteczka w kształcie półksiężyców.

Po latach Wiedeń stał się światową stolicą kawiarni, a nasz rodak patronem tamtejszych kawiarzy.

Dla uczczenia jego zasług, właściciele kawiarni, corocznie, w październiku organizowali Kolschitzky Fest dekorując portretami Kulczyckiego okna swych lokali.

W 1862 uczczono pamięć Kulczyckiego nadając jego imię ulicy na rogu Favoritenstraße 64. Trzy lata później, w 1865 roku właściciel kawiarni przy Kolschitzkygasse uhonorował patrona ulicy wystawiając mu pomnik na narożniku domu.

Dziś, parę metrów od rzeźby serwującego małą czarną Kulczyckiego, smakosze pochylają się nad filiżanką kawy w Café Gitarre przy Kolschitzkygasse 6 w zupełnie innych, bo mocno rockowych klimatach.

Wiedeńczyk wierny przez całe życie

Wiedeńczycy traktują kawiarnie niemalże jako swój drugi dom. Szczególnie mężczyźni. Mówi się nawet, że:

Wiedeńczyk starzeje się razem ze swoim kelnerem w swojej ulubionej kawiarni

Ot, typowy austriacki klimat kawiarni. Już po porannym spotkaniu – tym razem w Grein

Filiżanka mocnego naparu pita przez lata w tej samej kawiarni, nabiera wręcz magicznej mocy. Do tego oczywiście prasa, szklaneczka wody i pogaduchy ze stałymi bywalcami.

Gdy zasiedzimy się przy jednej filiżance, a skończy nam się woda, kelner bez zamawiania doniesie następną szklaneczkę.

Kawy absolutnie nie można wypić i pędzić dalej – to czas na obserwację przechodniów, podsłuchiwanie rozmów przy sąsiednich stolikach, komentowanie niepotrafiących uszanować tradycji picia kawy i wpadających jak „po ogień turystów”.

A także baczna obserwacja krzątających się kelnerów i dyskretny rzut oka do lustra (obowiązkowego wyposażenia każdej kawiarni) celem zebrania informacji: kto, kiedy wchodzi i z kim wychodzi.

wnętrze kawiarni - lustra, obrazy, żyrandole

Wiedeń w kawiarni Sachera

Obecnie w Wiedniu funkcjonuje ponad tysiąc kawiarni.

Na całe szczęście dzisiaj kawą mogą delektować się także kobiety, bo do mniej więcej 1870 roku przywilej ten dostępny był tylko dla mężczyzn.

Potem utarł się obyczaj rodzinnego odwiedzania lokali, a menu wzbogaciło się o ciastka i torty, z których Wiedeń także dziś słynie.

Kawa”po wiedeńsku” i nie tylko

Otwierając menu na stronie kaw (liczące nawet kilka stron), w oszołomienie wręcz wprowadza ich różnorodność.

Wiedeńczycy twierdzą, że każda kawa jest pyszna, oprócz typowego „espresso” – zamówić ten rodzaj to prawdziwe „faux pas”. Tutaj jest mokka. Niby to samo, ale w królestwie kawy, nie może być przecież zwykłe „espresso” – bo jak to brzmi pospolicie! MOKKA! To zupełnie inna sprawa!

Wiele kawiarń serwuje swoje specjalności i wariacje kawowe. Na początek przygody z wiedeńską kawą, wystarczy obeznanie z najbardziej typowymi określeniami.

A później pozostaje zostać jej wiernym albo próbować dalej, mając za przewodnika poniższe zestawienie.

Rodzaje kaw – dla ułatwienia alfabetycznie

Almkaffee/ Gebirgskaffee – kawa ze śmietanką, żółtkiem i winem owocowym
Biedermeier – kawa z likierem morelowym
Braun Schale – połowa kawy, połowa mleka
Brauner kleiner – mokka podana w większej filiżance, osobno dzbanuszek z mlekiem. Samemu dozuje się proporcje mieszania: kawa – mleko.
Brauner großer – podwójna mokka podawana większej filiżance, osobno dzbanuszek z mlekiem. Samemu dozuje się proporcje mieszania: kawa-mleko.
Doppelmokka – podwójna mokka podana w dużej filiżance
Einspänner – mała mokka w szklance z dużą ilością bitej śmietany
Doppel Einspänner: duża kawa z dużą ilością bitej śmietany
Eiskaffee – po jednej trzeciej: kawy, lodów i bitej śmietany
Fiaker – duża mokka w szklance z cukrem i śliwowicą lub rumem, czasem także ze śmietaną
Franziskaner – kawa Melange z kremem Chantilly, czasem podawana jako jasna kawa z mlekiem z bitą śmietaną na wierzchu
Gespritzter – czarna kawa z brandy, koniakiem lub rumem
Intermezzo – mała mokka, z gorącą czekoladą i cacao, na górze bita śmietanka, dodatkowo podana pralinka lub ziarno czarnej kawy
Kaisermelange – żółtko jaja, zmieszane z dwoma łyżeczkami miodu, dodane do małej czarnej kawy z dodatkiem koniaku lub brandy
Kaffee Kirsch – kawa z wiśniówką
Kaffee verkehrt – 1/3 kawy i 2/3 mleka (znane nam jako macchiato)
Kapuziner – mokka z Chantilly, czasem po prostu czarna kawa z niewielką ilością mleka i bitej śmietany
Katerkaffee – silna mokka, słodzona cukrem z potartą skórką cytrynową
Konsul – mokka z odrobiną śmietany
Kosakenkaffee – mała mokka podana w szklanej „beczułce”, z dodatkiem cukru, czerwonego wina i wódki
Macchiato – 1/3 kawy i 2/3 mleka. Austriacka nazwa: Kaffee verkehrt
Marghiloman – mokka z brandy lub koniakiem
Mazagran – zimna kawa podana z kruszonym lodem, brandy/koniakiem lub maraschino
Melange – austriacki wariant kawy z mlekiem. Składa się w połowie z kawy, w połowie z gorącego mleka, podawana jest z dużą ilością mlecznej pianki – a czasem bez pianki :).
Maria Theresia– mokka z likierem pomarańczowym, czasem także z kroplą bitej śmietany
Mokka gespritzt– mokka z koniakem/brandy lub rumem
Othello– gorąca czekolada z espresso
Obermayer – mokka o z dodatkiem zimnej bitej śmietany – jej nazwa pochodzi od nazwiska jednego z filharmoników wiedeńskich
Piccolo –mała czarna kawa z bitą śmietaną
großer Schwarzer (także großer Mokka) – podwójna mokka podana w dużej filiżance
kleiner Schwarzer (także kleiner Mokka) – mokka w małej filiżance
Sperbertürke – podwójnie silna, mocno słodzona kawa po turecku (parzona w tygielku)
türkischer Kaffee – kawa po turecku (parzona w tygielku)
überstürzter Neumann – odwrócona kawa z bitą śmietaną.Najpierw do dużej szklanki wlewa się ubitą śmietankę, a potem dodaje się czarną kawę.
ungarischer Kaffee – silnie schłodzona kawa, podawana w szklance z zimną bitą śmietaną
Verlängerter– mała czarna z przedłużoną gorącą wody (powszechnie znana jako”americano”)
Weißer mit Haut– jasna kawa melange, podana z kożuszkiem nie spienionego mleka
Wiener Eiskaffe – schłodzona kawa podana w wysokiej szklance z lodami waniliowymi i porcją bitej śmietany
Wiener Melange – kawa melange ze spienionym mlekiem, podawana w szklance – typowa dla Wiednia
Zarenkaffee – mocna mokka z cukrem i żółtkiem

Rozkoszując się aromatem palonych ziarenek, warto wiedzieć co to mokka, a co melange.

Mokka pochodzi od miasta Mokha w Jemenie, w którym dawno temu znajdowało się centrum handlu kawą. Dla uczczenia tego faktu, nadano arabskiej kawie imię metropolii. Potocznie mianem mokka określa się – po wiedeńsku – espresso.

Melange – kawa, którą przyrządza się najczęściej na bazie podwójnej ilości tradycyjnego naparu mokka (espresso) z dodatkiem gorącego mleka. Środek powierzchni kawy zdobi zazwyczaj kleks mlecznej piany.

Kawa po wiedeńsku … generalnie nie jest znana z Wiedniu.

Zamawiając taką kawę, dostaniemy kawę na zimno z lodami i śmietaną Wiener Eiskaffe.

Filiżanka kawy

Wiedeński dziennikarz i pisarz, Alfred Polgar, stały bywalec Café Central tak o niej pisał:
„W towarzystwie obydwoje, popołudniami, tak od 10 lat. Dobre małżeństwo, pomyślicie. Skąd! W towarzystwie dobrej kawy”.

Słynne Wiedeńskie kawiarnie

W większości kawiarni do kawy można oczywiście zamówić małą przekąskę lub deser.

Jeśli dobrze trafimy to wieczorem do filiżanki kawy może przygrywać nam fortepian lub możemy wziąć udział w wieczorze poetyckim.

Odpad z kawy ratunkiem dla skóry

Świetnym pomysłem na wykorzystanie fusów po zaparzonej kawie jest zrobienie pilingu kawowego.

Nie zrobimy go co prawda po wizycie w kawiarni, ale w zaciszu domowym jak najbardziej. Wystarczy tylko chwila – nawet tuż przed wzięciem prysznica.

Składniki:

fusy z kawy lub zaparzona w tym celu kawa: 3-4 łyżki
1-2 łyżki dobrej oliwy
sól lub cukier
mielony cynamon lub olejki eteryczne – opcjonalnie

Ucierać kawę z oliwa aż powstanie gęsta papka.Na koniec dodaj jeszcze łyżkę cukru z dużymi kryształami lub grubą sól. Szczypta cynamonu lub kropla olejków doda aromatu, a cynamon dodatkowo wspomoże walkę z cellulitem.

Masować całe ciało lub tylko części objęte cellulitem. Złuszcza, wygładza skórę, poprawia krążenie i ułatwia wchłanianie składników aktywnych z balsamów.